Terug naar home

Het horloge lexicon

De scherpe randjes van een plaat, brug of staafje uniform bijvijlen en glanzend polijsten. De randen worden gewoonlijk in een hoek van 45 graden afgekant. Dit is een nauwkeurig werkje waarde de getrainde ogen en vaardigheden van de horlogemaker goed van pas komen.
Mechanische uurwerken worden gemakkelijk beïnvloed door magnetische velden die vaak aanwezig zijn op plaatsen waar u dagelijks komt. Dit probleem wordt meestal opgelost door anti- of niet magnetische onderdelen te verwerken in het uurwerk. Sommige bedrijven vatten het uurwerk in een anti-magnetische binnenkast. Door deze procedure is een dergelijk horloge anti-magnetisch tot 80.000 A/m, ruim boven de door DIN en ISO gestelde eisen.
Een draaiend gewicht, in beweging gebracht door de beweging van de pols, windt de veerton op via de tandwieltrein van een mechanisch horloge uurwerk. Het automatische opwindmechanisme werd in 1770, in het zakhorloge tijdperk, uitgevonden door Abraham Louis Perrelet, die een horloge vervaardigde met daarin een gewicht dat naar voren en achteren slingert (gewicht in zakhorloge maakt verticale beweging in tegenstelling tot polshorloge). De eerste polshorloges met automatisch opwindmechanisme, in de jaren 20 van de vorige eeuw uitgevonden door John Harwood, maakten gebruik van een zogenaamd hamermechanisme, waarbij een gewicht een boog doorliep tussen twee begrenzingsstiften. De doorbraak van het automatische opwindmechanisme met rotor was met de Eterna-Matic met kogellager van rond 1940. Sinds die tijd hebben zich geen fundamentele wijzigingen meer voorgedaan in deze technologie. Tegenwoordig spreken we van éénrichtings- en tweerichtings opwindrotoren, afhankelijk van het gebruikte type tandwieltrein.
Het kloppende hart van een mechanisch horloge uurwerk is de balans. Gevoed door de energie van de opwindveer geeft een onvermoeibaar oscillerend radartje, met een diameter van slechts enkele millimeters en een spiraalvormige balansveer het ritme aan voor het schakelrad en de ankers. Tegenwoordig wordt de balans normalerwijze gemaakt uit één stuk anti-magnetische glucydur, een legering die slechts miniem uitzet bij blootstelling aan warmte. e
Een metalen plaatje dat op een bepaalde plaats op de hoofdplaat is bevestigd en ruimte biedt aan de balans. De balans is gewoonlijk bevestigd aan een staafje dat de balanskloof wordt genoemd.
Een metalen plaatje dat op 2 plaatsen op de hoofdplaat is bevestigd en ruimte biedt aan een tandrad of rondsel.
Afgeleid van de Griekse woorden chronos (tijd) en grafein (schrijven). Oorspronkelijk schreef een chronograaf letterlijk: op een stuk papier werd de verstreken tijd bijgehouden met behulp van een potlood bevestigd aan een soort wijzer. Tegenwoordig wordt deze term gebruikt voor horloges die niet alleen de tijd van de dag aangeven, maar ook bepaalde tijdsintervallen, met behulp van afzonderlijke wijzers die naar wens kunnen worden gestart en stopgezet. Het verschil met een stopwatch is dat deze niet de tijd van de dag aangeeft.
Letterlijk betekent dit tijdmeter. Tegenwoordig verwijst deze term naar een uitzonderlijk nauwkeurig horloge (voor een mechanisch uurwerk met een afwijking van maximaal 5 seconden per dag). Chronometers worden gewoonlijk geleverd met een officieel certificaat van een onafhankelijk testinstituut zoals de C.O.S.C.
Contrôle Officiel Suisse de Chronométrage, het officiële Zwitserse testbureau voor chronometers. De C.O.S.C. is de grootste uitgever ter wereld van de chronometer certificaten, die verder slechts beperkt worden afgegeven door bepaalde observartoria (bijv. In Neuchâtel, Zwitserland). Tegen een vergoeding test de C.O.S.C. de loopsnelheid van uurwerken die door horlogemakers zijn afgesteld. Het gaat hier vooral om mechanische uurwerken, maar er worden tevens uiterst nauwkeurige quartz uurwerken getest. Degenen die voldoen aan de eisen krijgen een officieel certificaat toegekend.
Worden ook wel de ‘vagues’ (golven) van Genève genoemd. Het is een traditionele Zwitserse versiering bestaand uit een gelijkmatig patroon van parallelle strepen die aangebracht zijn op platte uurwerk onderdelen met een snel draaiende pen van hout of kunststof.
In de horloge industrie wordt de Franse naam rattrapante gebruikt. Een horloge met 2 seconden tellers, waarvan de ene kan worden stil gezet met behulp van een speciaal hendeltje in het wijzerplaatraderwerk om een tussentijd aan te geven, terwijl de andere doorloopt. Als het hendeltje wordt losgelaten springt de stilgezette wijzer vooruit naar de stand van de andere seconden teller.
De combinatie van de balans, de balansveer, de rondsels en het anker rad. Een subgroepdie de impuls van de veerton verdeelt in kleine, precies afgemeten doses. Het zorgt ervoor dat de tandwieltrein soepel en efficiënt loopt.
De kalender module van dit type uurwerk compenseert automatisch voor de verschillende maandlengtes en ook voor de schrikkeljaren. Een eeuwigdurende kalender geeft gewoonlijk ook de datum en maand weer en wanneer het laatste schrikkeljaar was. Soms ook de dag van de week en de maanfase.
Een chronograaf met een speciale tandwiel treinschakeling waardoor het chronograaf uurwerk direct na het terugzetten van de wijzers door kan lopen. Dit systeem werd ontwikkeld voor bijzondere tijdmetingsfuncties die nodig zijn in de luchtvaart, waarbij snel achter elkaar verschillende tijdsintervallen moeten worden gemeten. Een fly back wordt ook wel een ‘retour en vol’ genoemd.
Het gaand werk van een mechanisch horloge geeft energie door van de opwindveer aan het echappement. Het gaande werk bestaat uit minuten rad, het derde rad, het vierde rad en het schakelrad.
Een mechanisch horloge heeft een bepaalde ‘looptijd’, dit noemen we gangreserve. Een volledig opgewonden modern horloge heeft 36 tot soms wel 192 uur energie voordat het weer moet worden opgewonden. De gangreserve indicator laat de drager weten hoeveel energie zijn horloge nog in reserve heeft.
GMT of Greenwich Mean Time is gebaseerd op een indeling van 24 tijdzones van de wereldbol, vastgesteld op meridianenconferentie van het jaar 1884. De nul meridiaan loopt door het Koninklijk Observatorium in de Londense voorstad Greenwich. In modern horloge jargon wordt de term GMT vaak gebruikt voor een polshorloge dat een tweede tijdzone aanduidt of een 24 uurs indeling heeft.
Een versiering die veelal wordt aangebracht op de wijzerplaat en de rotor met behulp van een graveerinstrument met een scherpe punt, een guillocheermachine, waarmee een gelijkmatig patroon in een effen oppervlak kan worden aangebracht. De precieze afstelling van het instrument voor elk nieuw traject wordt verricht met een soort pantograaf en de beweging van het instrument kan zowel handmatig worden gestuurd als mechanisch. Echte guillochis (een term die een meester in guillocheren gebruikt) zijn zeer verfijnd en moeilijk te produceren. Daarom worden de meeste wijzerplaten die op deze manier zijn versierd geproduceerd met een stansmachine.
Een metalen platform uit verschillende lagen voor het gaand werk. De hoofdplaat van een uurwerk bevat meestal ook de wijzerplaat en de lagers voor de primaire rondsels van de ‘eerste verdieping’ van het gaand werk. De raderen worden voltooid door bruggenen staafjes stevig vast te schroeven op de achterkant van de plaat.
De automatische compensatie voor de wisselende lengte van de maanden van het jaar in de kalendermodule van een horloge. Een horloge van dit type geeft meestal ook de maand en datum aan en soms ook de dag van de week en de maanfasen.
Een type of model van een uurwerk.
Een regelmechaniek op de balanskloof waarmee de horlogemaker de loopsnelheid van een uurwerk afstelt. Met het kompas wordt de effectieve lengte van de balansveer gewijzigd, waardoor die sneller of langzamer gaat bewegen.
De kroon dient voor het opwinden en verstellen van een horloge. Een automatisch uurwerk komt op gang na enkele draaien aan de kroon, een handmatig opwindhorloge wordt volledig met behulp van de kroon opgewonden. De kroon wordt ook gebruikt om een aantal functies te verstellen, meestal de uren, minuten, seconden en datum. Een schroefkroon kan worden aangedraaid om te voorkomen dat er water in de kast komt of de kroon per ongeluk wordt versteld bij intensief sporten.